•
Klinička toksikologija je medicinska disciplina koja se bavi proučavanjem djelovanja hemijske materije na organizam i odgovora organizma na to djelovanje.
•
Akutna trovanja su posljedica unosa dovoljnih količina hemijske materije, koje u kratkom vremenskom intervalu mogu dovesti do poremećaja osnovnih fizioloških funkcija organizma, pa i njegove smrti.
Akutna trovanja mogu biti:
– namjerna (suicidalna),
– slučajna (akcidentalna).
Prema putu ulaska hemijskih materija (otrova) u organizam, akutna trovanja mogu biti:
•
- inhalaciona
•
- peroralna
•
- perkutana
•
- parenteralna
Najčešća trovanja hemijskim materijama:
-
- lijekovi
-
- pesticidi (insekticidi, herbicidi, rodenticidi, fungicidi)
-
- industrijski gasovi (amonijak, hlor, CO...)
-
- korozivi (kiseline, baze i bejelila)
-
- organski rastvarači (fenol, ksilol, toluol, ugljiktetrahlorid, benzin...)
-
- otrovne gljive i biljke
-
- alkoholi
-
- droge
Liječenje otrovanog pacijenta bazira se na:
1. Poznavanju osobina toksične materije;
2. Prevenciji dalje absorpcije;
3. Ubrzanju eliminacije absorbovane toksične materije i njenih metabolita;
4. Liječenju simptoma;
5. Davanju specifičnih antagonista (antidoti).
Najznačajnija su trovanja:
•
- gasovima (nadražljivci-iritansi i zagušljivci),
•
- rastvaračima (organskim), i
•
- korozivnim materijama (kiseline i baze).
AMONIJAK
Izvori ekspozicije su kvarovi na sistemima za čuvanje i transport, eksplozije rezervoara i sl.
Pod pritiskom prelazi u tečno stanje i u kontaktu sa kožom i sluznicama (oči, usta) može dati promrzline I - III stepena.
•
Nakon rastvaranja u vlažnoj sredini sluznica respiratornih puteva, stvara se amonijum hidroksid koji dovodi do nekroze i ulceracija.
U kliničkoj slici teškog trovanja (izlaganje visokim koncentracijama) javljaju se:
•
- inicijalni simptomi (iritacija konjuktiva sa suzenjem, bolovi u očima, iritacija gornjih respiratornih puteva, jak nadražajni kašalj, bolovi iza grudne kosti, tahikardija i cirkulatorni kolaps)
•
- latentni period od 4-8 sati
•
- faza pogoršanja (slabost dispneja, tahipneja, edem pluća-iskašljavanje pjenušavog sekreta, cijanoza, hipotenzija, tahikardija, filiforman puls).
FLUOROVODONIK
•
Nakon inhalacije manjih količina gasa, dolazi do iritacije respiratornog trakta, u većim količinama dovodi do destrukcije bronhijalnog i plućnog parenhima.
•
U kliničkoj slici dominiraju kardiovaskularni, neuromuskularni i gastrointestinalni poremećaji, oštećenje mozga i bubrega, respiratorna insuficijencija centralnog tipa.
•
Bolesnik se žali na slan ukus , muku, povraćanje, proliv, a registruje se hematemeza , melen, tremor, konvulzije, koma, ventrikularne fibrilacije, resopiratorni arest.
HLOR
•
U kontaktu sa sluznicama stvara hlorovodoničnu i hipohlornu kiselinu.
•
Hipohlorna se rapidno generiše u hlorovodoničnu i nascentni kiseonik koji dodatno oštećuje pluća oslobađenjem kaskade slobodnih radikala.
U kliničkoj slici viđamo:
•
- asfiktični oblik - ekspzicija preko 1000 ppm dovodi do refleksne inhibicije disajnog centra, grčevitog inspirijuma nakon čega otrovani sa krikom pada na tlo, gubi svijest i dolazi do srčanog zastoja.
•
- srednje teško trovanje - ekspozicija manjim koncentracijama dovodi do crvenila ždrela, konjuktiva, bronhitisa, dispneje, stezanja u grudima.
•
- teško trovanje - udisanje visokih koncentracija gasa kratkotrajno zaustavlja disanje, koje se nakon par sekundi uspostavlja, postaje ubrzano sa pauzama.
–
Ako se ne javi poremećaj rada srca, sve se smiruje i nastaje faza remisije.
–
Najmanji napor, tokom sledećih 6-24 sata, može dovesti do edema pluća, sa kašljem, dispnejom, cijanozom, tahikardijom i znacima šoka.
NITROZNI gasovi dovode do:
- iritacije sluznica stvaranjem azotne i azotaste kiseline, korozivnog efekta i oštećenja kapilara,
- oslobađanja velikih količina histamina,
- stvaranje methemoglobina, i
- vazodilatacija i hipotenzija
U kliničkoj slici javlja se:
-
- inicijalni simptomi (kašalj, muka, glavobolja, otežano disanje, povraćanje).
- latentni period 6-72 sata,
- faza pogoršanja (dispneja, tahikardija, edem pluća, cirkulatorni kolaps, koma i konvulzije).
•
Methemoglobinemija je glavni uzrok smrti zbog blokade razmjene gasova.
UGLJEN-MONOKSID
•
- Lako trovanje: glavobolja, muka, povraćanje, vrtoglavica.
•
- Srednje teško: bol u grudima, otežano odlučivanje, zamagljen vid, dispneja pri naporu, ataksija mionekroza.
•
- Teško trovanje: stezanje u grudima, dezorijentacija, koma, poremećaj srčanog rada, hipotenzija, ishemija srca, konvulzije, ružičasta boja kože.
•
Smrt nastaje zbog asfiksije (karboksihemoglobin), paralize centra za disanje ili poremećaja srčanog rada.
UGLJEN DIOKSID
•
- obično dovodi do trovanja na mjestima gdje on akcidentalno nastaje, a to su proizvodnja kvasca, pogoni za vino i sokove, tankovi, silosi.
•
Djeluje na sluznice, disanje i acido-baznu ravnotežu.
•
U serumu se rastvara i stvara ugljenu kiselinu i remeti acido-bazni status.
•
Djeluje na nervni sistem, izaziva paralizu mišića, posebno miokarda, lokalno djeluje vazodilatatorno.
U kliničkoj slici:
•
- koncentracije 3-5% - hiperventilacija, dispneja, glavobolja, konfuznost,
•
- koncentracije 8-10% dovode i do poremećaja vida, znojenja, tahipneje, hipertenzije, a preko 10% do poremećaja svijesti, ataksija, hipotenzija, konvulzije.
•
- koncentracije preko 30% dovode do kome, konvulzija i smrti zbog srčanog zastoja.
CIJANOVODONIK
•
- je gas ili jako isparljiva tečnost mirisa na gorke bademe, vrlo nepostojano jedinjenje, takođe korišten kao bojni otrov u I svjetskom ratu.
•
Važan izvor su požari jer nastaje pri sagorijevanju vune, svile, sintetske gume, poliuretana i nitroceluloze.
•
Remeti tkivno disanje i dovodi do asfiksije.
•
Vrlo potentan otrov, smrtna doza 200 mg.
•
Količina cijanida, trajanje ekspozicije i individualne predispozicije utiču na težinu kliničke slike.
SUMPOR-VODONIK
•
Stvara se u mnogim industrijskim aktivnostima, rafinerijama, gumarskoj industriji i sl.
•
Vodeći je uzrok smrti na radnom mjestu.
•
Blokira ćelijsko disanje, ciljni organi su respiratorni i centralni nervni sistem.
•
Prvo se javlja glavobolja, letargija, povraćanje, poremećaj svijesti i moguća aspiracija.
•
Koncentracije u vazduhu preko 200-300 ppm dovode do edema pluća, kome, konvulzija, kardiovaskularne depresije sa poremećajem ritma.
ARSEN-VODONIK
•
Jedan od najjačih industrijskih hemolitičkih otrova i najtoksičnije jedinjenje arsena.
•
Na prvom mjestu se javlja hemoliza i hipoksija kojoj doprinosi i stvaranje metahemoglobina.
•
Ima direktno toksično dejstvo na jetru, bubrege i srce (znaci bubrežna insuficijencija, žutica, hemoragija).
•
Nakon apsorpcije u pluća, javlja se latentni period od 4-24 sata, a zatim malaksalost, vrtoglavica, glavobolja, cijanoza, povraćanje, krv u mokraći, žutica, hipotenzija, anemija, oligurija, koma.
•
Smrt je posljedica kardiocirkulatorne insuficijencije i javlja se nakon 2-8 dana.
Literatura:
•
- http://www.wisegeek.com/whatisclinicaltoxicology.htm#didyouknowout
- UVOD U KLINIČKU TOKSIKOLOGIJU, KLINIČKI SINDROMI U AKUTNIM TROVANJIMA, (TOKSINDROMI), Prof. dr . Dragan Joksović
- Profesionalna izloženost hemijskim štetnostima – uvod u profesionalnu toksikologiju, toksikologija gasova i organskih rastvarača, Prof. dr Petar Bulat, Medicinski fakultet u Beogradu
Nema komentara:
Objavi komentar